Dung Nguyen

MySQL là hệ quản trị cơ sở dữ liệu mã nguồn mở và miễn phí, phổ biến nhất thế giới và được các developer ưa chuộng nhất trong quá trình phát triển ứng dụng. Mình đi deploy nhiều quá, nên tiện viết lại bài viết này để gửi cho bên triển khai luôn cho đỡ mất công viết lại docs hướng dẫn lần nữa. Trong bài viết này mình sẽ hướng dẫn step by step bằng các command để các bạn cài đặt MySQL trên CentOS 7,

Trong bài viết này mình sẽ hướng dẫn càu đặt hai phiên bản phổ biến nhất và hay được sử dụng nhất là phiên bản 8.0 và phiên bản 5.7. Chú ý tuỳ từng nhu cầu để chọn phiên bản phù hợp nhất nhé.

1. Cài đặt MySQL

Với MySQL 8.0 trên CentOS 7.

# Thêm repository 
sudo yum localinstall https://dev.mysql.com/get/mysql80-community-release-el7-1.noarch.rpm

# Cài đặt sau khi thêm repository 
sudo yum install mysql-community-server

Với MySQL 5.7 trên CentOS 7.

# Thêm repository 
sudo yum localinstall https://dev.mysql.com/get/mysql57-community-release-el7-11.noarch.rpm

# Cài đặt sau khi thêm repository 
sudo yum install mysql-community-server

2. Khởi động MySQL

# Kích hoạt MySQL khởi động cùng system
sudo systemctl enable mysqld

# Khởi động MySQL
sudo systemctl start mysqld

# Kiểm tra MySQL service đã hoạt động chưa?
sudo systemctl status mysqld

2. Đặt lại MySQL Root Password

Với MySQL 5.7

Khi MySQL khởi chạy lần đầu, một mật khẩu tạm sẽ được sinh ra ngẫu nhiên cho root user của MySQL. Bạn có thể tìm mật khẩu đó bằng câu lệnh bên dưới:

# Tìm mật khẩu tạm được gen ngẫu nhiên lần đầu:
sudo grep 'temporary password' /var/log/mysqld.log

# Ouput lệnh trên sẽ hiện ra password
2021-09-22T17:33:40.984983Z 1 [Note] A temporary password is generated for root@localhost: odG*hI-hn9Rx

Giờ chúng ta cần đi thay đổi mật khẩu này bằng một mật khẩu dễ nhớ hơn, bằng cách chạy lệnh mysql_secure_installation để cải thiện tính bảo mật của MySQL

sudo mysql_secure_installation 

Nhập mật khẩu tạm thời của bạn. Sau đó làm theo hướng dẫn:

Enter password for user root: odG*hI-hn9Rx

New password: Nhập mật khẩu Mysql mới
Re-enter new password: Nhập lại mật khẩu Mysql mới

Change the password for root? y
Remove anonymous users? y
Disallow root login remotely? y
Remove test database and access to it? y
Reload privilege tables now? y

Với MySQL 8.0

# Dừng service MySQL trước tiên
sudo systemctl stop mysqld

# Restart lại MySQL trong safe mode, để bỏ qua mật khẩu.
sudo mysqld_safe --skip-grant-tables

# Sau khi và safe mode sẽ đơ một chút và chờ để login với root user.
mysql -uroot

# Để đổi mật khẩu root thành "newpassword", nhập lệnh sau
mysql> USE MYSQL;
mysql> UPDATE USER SET PASSWORD=PASSWORD("newpassword") WHERE USER='root';
mysql> FLUSH PRIVILEGES;
mysql> EXIT

# Khởi động lại MySQL
sudo systemctl start mysqld

2. Tạo một user cho phép remote login.

Mặc định user: root chỉ cho phép đăng nhập qua localhost để đảm bảo tính bảo mật, và không cho phép đăng nhập từ xa, vì vậy để dễ dàng có thể login từ một tools ở client hay để test các database riêng biệt, chúng ta sẽ tạo một user riêng biệt.

Tạo một user mới.

# Đăng nhập MySQL trước tiên (nhập mật khẩu mới của user root)
mysql -u root -p

# Tạo user "username" với truyền truy cập chỉ từ "localhost"
mysql> CREATE USER 'username'@'localhost' IDENTIFIED BY 'password';

# Tạo user "test" với quyền any.
mysql> CREATE USER 'test'@'%' IDENTIFIED BY 'password';

# Cấp phép quyền truy cập "username" truy cập tất cả vào một database chỉ định.
mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON database_name.* TO 'username'@'localhost';

# Cấp phép truyền truy cập "username" có thể SELECT bảng "users" trong database chỉ định.
mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON database_name.users TO 'username'@'localhost';

# Cấp phép super user cho user "test"
mysql> GRANT ALL PRIVILEGES ON *.* TO 'test'@'%' WITH GRANT OPTION;

# Lưu thay đổi vào MySQL
mysql> FLUSH PRIVILEGES;

# Thoát khởi MySQL trở về
mysql> exit;

Quản lý User Permisssion Type

Bạn cũng có thể gán từng quyền riêng biệt, bao gồm:

• SELECT – user có quyền đọc (read) database bằng lệnh select
• CREATE – họ có thể tạo bảng mới
• DROP – cho phép người dùng xóa bảng
• DELETE – users có thể xóa dòng khỏi bảng
• INSERT – giúp user thêm dòng vào bảng
• UPDATE – giúp cập nhật dòng
• GRANT OPTION – có thể gán hoặc xóa quyền của user khác

Các lệnh khác có thể hữu ích.

# Xoá một user
mysql> DROP USER ‘username’@‘localhost’

# Xoá quyền truy cập
mysql> REVOKE permission_type ON database_name.* TO 'username'@'localhost'

# Kiểm tra xem user có quyền gì
mysql> SHOW GRANTS username

Mình có đang sử dụng một service clouds của Google là App Engine (GAE), nhưng do yêu cầu bắt buộc của một vài dịch vụ, phải chuyển hệ thống API và domain sang HTTPS.

Vì đã sử dụng Let’s Encrypt cho một vài domain cá nhân nên mình muốn tìm cách triển khai nó trên App Engine.

Triển khai certbot cho App Engine nó khá khác so với deploy lên hẳn một server linux, bởi không thể thao tác và chỉnh sửa được file ssl.config như thông thường, mà thông qua hệ thống của Google Cloud Service.

1. Cài đặt certbot lên máy của bạn. Tôi sử dụng macOS

brew install certbot

2. Tạo pem file cho domain AppEngine đang sử dụng.

Cách 1: Sử dụng HTTP

sudo certbot certonly --manual

Cách 2: Sử dụng cho DNS

sudo certbot certonly --manual --preferred-challenges dns

3. Thêm các thông tin yêu cầu của certbot.

Cách 1:

Console sẽ yêu cầu hỏi bạn để tạo ra một file tại yourdomain.com/.well-known/acme-challenge

Việc bạn cần bây giờ là tạo thư mục tương ứng cho .well-known/acme-challenge cho domain và AppEngine của bạn trên thư mục đang đồng bộ file.

handlers:
- url: /.well-known/acme-challenge
  static_dir: letsencrypt

Cách 2:

Console sẽ yêu cầu bạn nhập email và domain sẽ được matching để tạo pem file. Tiếp tục làm theo hướng dẫn cho đến khi hoàn tất. Với cách sử dụng DNS sẽ yêu cầu bạn tạo một TXT Record trên domain của bạn

type: TXT
host: _acme-challenge (or _acme-challenge.yourdomain)
value: XYZ

Thử kiểm tra các cấu hình trước khi hoàn tất bước cuối cùng, để đảm bảo TXT record đã tồn tại.

$ dig -t txt _acme-challenge.[yourdomain.com]
OR 
$ dig -t txt _acme-challenge.[yoursubdomain.yourdomain.com]

Sau khi hoàn tất, pem file đã được tạo tại /etc/letsencrypt/live/yourdomain.com/fullchain.pem đừng vội truy cập, có thể bạn sẽ không truy cập được nó ngay vì không có permisssion, cần chmod 777 thư mục /etc/letsencrypt/live/ hoặc sử dụng command để copy thông tin của pem file.

4. Lưu thông tin Public key và Private key mới được gen từ certbot.

Vì bạn phải upload “public key”, “private key” cùng nội dung của key để có thể xác thức qua hệ thống của Google.

# Copy public key into keyboard
$ sudo cat /etc/letsencrypt/live/yourdomain.com/fullchain.pem | pbcopy

# Tạo Pem file từ private key
$ sudo openssl rsa -inform pem -in /etc/letsencrypt/live/yourdomain.com/privkey.pem -outform pem > /etc/letsencrypt/live/yourdomain.com/rsaprivatekey.pem

# Copy private key vào keyboard
$ sudo cat /etc/letsencrypt/live/yourdomain.com/rsaprivatekey.pem | pbcopy

5. Chỉnh sửa thông tin tại AppEngine.

Đăng nhập vào Google Cloud Platform

https://console.cloud.google.com/appengine

Truy cập vào: Settings -> SSL certificates -> Upload a new certificate

Tải các file liên quan fullchain.pem và rsaprivatekey.pem lên GAE và copy các nội dung của public key cùng private key đã lấy được từ bước trước đó. Sau đó ấn Upload và xác nhận để hoàn tất.

Rất nhiều các dịch vụ chỉ cho phép được kích hoạt khi giao thức kết nối website của bạn phải là HTTPS, vậy làm sao để có thể seting HTTPS trên website của bạn, mình sẽ viết bài viết này để hỗ trợ anh em cài đặt SSL/TLS miễn phí để sử dụng được HTTPS cho website chạy trên Apache httpd, Nginx…

SSL/TLS hay HTTPS là gì vậy?

SSL: là viết tắt của Secure Sockets Layer (Lớp socket bảo mật), nó là một cơ chế bảo mật bằng cách mã hóa thông tin liên lạc giữa clien và server (website và trình duyệt). Công nghệ này đang lỗi thời, và được thay thế hoàn toàn bởi TLS.

TLS: là viết tắt của Transport Layer Security, cũng là một cơ chế bảo mật – bảo mật lớp truyền dẫn (trong khái niệm mạng) – nó cũng giáo bảo mật thông tin giống như SSL, nó ra đời để thay thế cho SSL.

HTTPS: nó là một phần mở rộng của giao thức truyền nội dung text HTTP giữa client và server (giữa trình duyệt và máy chủ web), bản thông tin liên lạc bằng HTTP không được mã hóa, các gói tin có thể đọc được khi truyền dẫn. HTTPS là giao thức dùng cơ chế bảo mật SSL/TLS để mã hóa thông tin.

• Mục tiêu của SSL/TLS là bảo mật các thông tin nhạy cảm trong quá trình truyền trên internet như, thông tin cá nhân, thông tin thanh toán, thông tin đăng nhập.
• Nó là giải pháp thay thế cho phướng pháp truyền thông tin văn bản dạng plain text, văn bản loại này khi truyền trên internet sẽ không được mã hóa, nên việc áp dụng mã hóa vào sẽ khiến cho các bên thứ 3 không xâm nhập được bào thông tin của bạn, không đánh cắp hay chỉnh sửa được các thông tin đó.
• Hầu hết mọi người đều quen thuộc với các chứng chỉ SSL/TLS, đang được dùng bởi các website lớn và các webmaster nghiêm túc trong việc bảo vệ các giao dịch người dùng.
• Bạn có thể biết được website có đang dùng chứng chỉ bảo mật SSL/TLS hay không đơn giản bằng cách nhìn vào icon trong URL ngay trong thanh địa chỉ.

Thông thường các máy chủ web đều được cấu hình ở port 80 cho giáo thức HTTP và sử dụng port 443 cho giao thức HTTPS.

Cách thức hoạt động của TLS với HTTPS

TLS dùng public key và private key, có một số cách thức sử dụng TLS tạo ra kết nối an toàn, sơ đồ trên (one-way TLS) là một cách thức, nó hoạt động qua các bước:

• Trình duyệt gửi yêu cầu một phiên làm việc an toàn tới máy chủ
• Máy trả về một chứng chỉ, chứng chỉ này có chứa public key của server, chứng chỉ này phát sinh bởi server và trên server có chứa private key nữa (private key không được gửi tới trình duyệt).
• Trình duyệt cần ký nhận chứng chỉ, nó tạo ra yêu cầu tới CA (Certificate Authority) để chứng thực chứng chỉ.
• Trình duyệt và máy chủ trao đổi một số thông tin để kiểm tra các key
• Trình duyệt và Server bắt đầu trao đổi dữ liệu được mã hóa TLS

Certificate Authority là nhà cung cấp chứng chỉ số (cung cấp public key/private key cho server) – CA phải đảm bảo được danh tính chính xác cụ thể của đối tượng (server, webiste) được cung cấp chứng chỉ – bằng cách xác nhận thông tin của cá nhân, tổ chức.

Option 1: Sử dụng OpenSSL

OpenSSL là công cụ mã hóa SSL/TLS, sử dụng nó để tạo/quản lý các public key/private key – dùng nó để sinh các chứng chỉ SSL tự xác thực

Trên CentOS có thề cài openssl với lệnh:

yum install mod_ssl openssl

Tạo file cerfiticate tại thư mục /certdungnv

mkdir /certdungnv
cd /certdungnv/
openssl genrsa -out ca.key 2048
openssl req -new -key ca.key -out ca.csr

# Tạo ra CERTIFICATE REQUEST.
openssl x509 -req -days 365 -in ca.csr -signkey ca.key -out ca.crt

Sau lệnh này openssl sinh ra file /certdungnv/ca.csr chứa CERTIFICATE REQUEST.

Và đến đây, chứng ta đã thu được các file để sử dụng tại /certdungnv

• Chứng chỉ (public key): ca.crt
• Chìa khoá (Private Key): ca.key

Chỉnh sửa cấu hình Apache với Httpd cho cổng 443 như sau

<VirtualHost *:443>
        ServerName dungnv.info
        SSLEngine on
        SSLCertificateFile /certdungnv/ca.crt
        SSLCertificateKeyFile /certdungnv/ca.key
        <Directory /var/www/blogs/dungnv.info/httpsdocs>
            AllowOverride All
        </Directory>
        DocumentRoot /var/www/blogs/dungnv.info/httpsdocs
</VirtualHost>

Lúc này việc xác thực cần phải từ một CA (Certificate Authority), bạn có thể mua chứng chỉ SSL/TLS để có public key/private key và sử dụng như trên, hoặc lấy cert miễn phía từ CA Let’s Encrypt.

Option 2: Sử dụng Let’s Encrypt để lấy SSL miễn phí.

Trước tiên bạn cần cài đặt cerbot, hãy đảm bảo bạn đã kích hoạt EPEL repository bằng cách nhập lệnh này:

yum -y install epel-release

Tiếp theo là cài đặt yum-utils

sudo yum install certbot python2-certbot-apache mod_ssl

Chỉnh sửa email trước khi gửi request lấy Certificate

certbot register --update-registration --email contact@dungnv.info
# or
certbot update_account --email contact@dungnv.info

Sau khi cài đặt certbot, hãy chạy nó bằng cách thực thi:

# Để chạy lấy certficate với các option đầy đủ
sudo certbot

sudo certbot --apache

sudo certbot --apache -d example.com -d www.example.com

# Tạo một Wildcard certificate (thêm *. ở đầu domain)
certbot certonly --manual \
  --preferred-challenges=dns \
  --email contact@dungnv.info \
  --server https://acme-v02.api.letsencrypt.org/directory \
  --agree-tos \
  -d "*.dungnv.info"

Nếu bạn config cho Wildcard, sẽ nhận được thông báo yêu cầu tạo TXT record cho DNS trước khi tiếp tục.

Starting new HTTPS connection (1): acme-v02.api.letsencrypt.org
Requesting a certificate for *.dungnv.info
Performing the following challenges:
dns-01 challenge for dungnv.info

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Please deploy a DNS TXT record under the name
_acme-challenge.dungnv.info with the following value:

Fm50ETBxgTybISnhHUsxqHHaGLiNMzxxHeFVxB1reeU

Before continuing, verify the record is deployed.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -


# Sau khi hoàn tất, kiểm tra lại các certificate
sudo certbot certificates

Chi tiết về các command line xem tại: https://certbot.eff.org/docs/using.html

Chỉnh sửa lại các certificate của HTTPS tại /etc/httpd/conf.d/ssl.config theo đường dẫn mới.

SSLCertificateFile /etc/pki/tls/certs/localhost.crt
SSLCertificateKeyFile /etc/pki/tls/private/localhost.key

Restart lại apache:

systemctl restart httpd

Kiểm tra xem certficate có hoạt động không?

https://www.ssllabs.com/ssltest/analyze.html?d=example.com

Để certbot tự động gia hạn ssl, chúng ta có thể sử dụng cronjob để làm việc đó tự động thay vì phải tự login gia hạn hằng tháng.

# Gỡ lệnh chỉnh sửa cronjob
sudo crontab -e

# Trigger lệnh certbot renew mỗi ngày thứ 10th của tháng vào lúc 00:00
0 0 */10 * * certbot renew >> /var/log/certbot-cron.log 2>&1 && systemctl restart httpd.service

Một vài command khác cho certbot

# Lấy danh sách các thông tin certificate đang được hoạt động
sudo certbot certificates

# Output của lệnh trên
Found the following certs:
  Certificate Name: mydomain.com-0001
    Key Type: RSA
    Domains: *.mydomain.com
    Expiry Date: YYYY-MM-DD hh:mm:ss (VALID: xx days)
    Certificate Path: /etc/letsencrypt/live/mydomain.com-0001/fullchain.pem
    Private Key Path: /etc/letsencrypt/live/mydomain.com-0001/privkey.pem
  Certificate Name: mydomain.com
    Key Type: RSA
    Domains: mydomain.com
    Expiry Date: YYYY-MM-DD hh:mm:ss (VALID: xx days)
    Certificate Path: /etc/letsencrypt/live/mydomain.com/fullchain.pem
    Private Key Path: /etc/letsencrypt/live/mydomain.com/privkey.pem


# Renew một certificate chỉ định. (Bỏ --dry-run để thực sự là renew).
sudo certbot renew --cert-name mydomain.com --dry-run

Bài viết này mình sẽ hướng dẫn mọi người tạo một subdomain cho website sử dụng qua apache.

Ví dụ: http://file.dungnv.info và http://upm.dungnv.info cho website http://dungnv.info

Cấu trúc thư mục /var/www/html chứa các website mình đã config như sau với các thư mục con

├── html
│   ├── blogs          -> Code trang chủ dungnv.info
│   ├── file.dungnv.info -> Code trang upload files
│   ├── unityregistry      -> Code trang Verdaccio quản lý version

• Chỉnh sửa file config tại /etc/httpd/conf/httpd.conf

vi /etc/httpd/conf/httpd.conf

• Comment lại dòng DocumentRoot 

#DocumentRoot "/var/www/html"

• Bỏ comment dòng NameVirtualHost 

NameVirtualHost *:80

• Cuối cùng, thêm đoạn cấu hình sau vào dưới cùng file httpd.conf 

<VirtualHost *:80>
  DocumentRoot /var/www/html/blogs
  ServerName dungnv.info
</VirtualHost>

<VirtualHost *:80>
  DocumentRoot /var/www/html/file.dungnv.info
  ServerName file.dungnv.info
  <Directory "/var/www/html/file.dungnv.info">
    Options Indexes FollowSymLinks Includes ExecCGI
    AllowOverride All
    Order deny,allow
    Allow from all
    Require all granted
  </Directory>
</VirtualHost>

<VirtualHost *:80>
  ServerName upm.dungnv.info
  ProxyPreserveHost On
  ProxyPass / http://localhost:4873/
  ProxyPassReverse / http://localhost:4873/
</VirtualHost>

• Kiểm tra và restart lại apache

sudo service httpd configtest
sudo service httpd restart

Đôi khi mình sử dụng CentOS nhưng vẫn phải đi search lại các command, nên muốn làm một bài viết để tổng hợp lại các lệnh đã sử dụng, mình nghĩ có thể hữu ích cho mọi người.

Mình sẽ cố phân loại các lệnh để anh em dễ dàng tìm nhất.

# Kết nối đến server với username và port 2204
ssh root@dungnv.info -p2204

# Liệt kê các file, thư mục hiện tại
ls
ll /var/log/

Các lệnh kiểm tra thông tin VPS

# Kiểm tra phiên bản hệ điều hành Linux đang chạy
cat  /etc/centos-release

# Kiểm tra ổ cứng hiện tại trên ổ cứng.
fdisk -l

# Kiểm tra kích thước ổ cứng và từng phân vùng.
df -h

# Kiểm tra số tượng CPU
nproc

# Kiểm tra dung lượng RAM
free -m

# Kiểm tra các tiến trình đang chạy ~(Task Manager)
top -c

# Ép dừng một tiến trình đang chạy (pid: process id)
kill {pid} 

# Kiểm tra một tiến trình mong muốn đang hoạt động
ps -ef | grep {apache}

Các lệnh xử lý file và thư mục

# Di chuyển đến một thư mục temp
cd /temp

# Hiện thị đường dẫn thư mục hiện hành
pwd

# Tạo một thư mục có tên là temp
mkdir {temp}

# Xóa một file test.txt
rm test.txt

# Xóa toàn bộ thư mục và các file bên trong thư mục temp
rm -rf temp/

# Di chuyển hoặc đổi tên thư mục
mv {temp1} {temp2}

# Copy file test.txt sang test2.txt
cp {test.txt} {test2.txt}

# Xem nội dung của file test.txt
vi test.txt
vim test.txt

# Xem nội dung hiện trong file và cập nhật liên tục, khởi đầu với 10 dòng cuối
tail -f /var/log/message

# Phân quyền một tệp tin hoặc thư mục
chmod 755 test.txt
chmod -R 755 temp/*

# Phân quyền sở hữu tệp tin test.txt hoặc toàn bộ thư mục temp
chown dungnv:root test.txt
chown -R dungnv:root temp/

# Nén và giải nén thư mục
zip -r folder.zip temp
unzip file.zip -c ~/temp

tar -zcf folder.tar.gz temp
tar -zxvf file.tar.gz -c ~/temp

# Tạo một symbolic links và xóa link.
ln -s /var/www/html ~/web
unlink ~/web
rm -d ~/web

Các lệnh cài đặt và download

# Download file tại URL lưu thành file dotnet.tar.gz
curl -sSL -o dotnet.tar.gz https://aka.ms/dotnet-sdk-2.0.0-linux-x64 

# Download file với URL
wget {url}

# Cài đặt một phần mềm với Yum
yum install {httpd}
yum install {httpd} -y (-y nghĩa là đồng ý không cần hỏi)

# Update một gói phần mềm với Yum
yum update {httpd}

# Gỡ bỏ một phần mềm
yum remove {httpd}

Các lệnh thông dụng.

# Mở port firewall (Yêu cầu cài firewall)
sudo firewall-cmd --add-port=80/tcp --permanent
sudo firewall-cmd --remove-port=80/tcp --permanent
sudo firewall-cmd --reload

# Remove port khỏi firewall.
firewall-cmd --zone=public --remove-port=80/tcp
firewall-cmd --runtime-to-permanent
sudo firewall-cmd --reload

# Xem danh sách port của firewall
sudo firewall-cmd --list-all

# Kích hoạt service
sudo systemctl enable firewalld.service

# Tương tác với service
sudo systemctl start httpd.service
sudo systemctl stop httpd.service
sudo systemctl restart httpd.service
sudo systemctl status httpd.service

# Đọc thông tin log của service 
sudo journalctl -fu httpd.service

# Kiểm tra config của httpd có chính xác không?
sudo service httpd configtest

Các thao tác cơ bản khi sử dụng lệnh vi.

Khi bắt đầu sử dụng lệnh vi, vi mặc định ở command mode. Ấn phím lệnh i, a, o hoặc Inserrt  từ chế độ command mode để chuyển sang insert mode.

• i để thêm ký tự trước con trỏ,
• a để thêm ký tự sau con trỏ,
• o để chèn thêm dòng mới sau con trỏ.
• Ấn Esc để chuyển đổi qua lại từ command mode với insert mode.

Một số lệnh với vi:

• :set nu hiện thị số dòng
• :set nonu bỏ hiện thị số dòng
• Sử dụng phím mũi tên hoặc các phím h,l,j,k để dịch trái, phải. lên, xuống
• :1 để nhảy đến dòng đầu tiên của file
• :n nhảy đến dòng n
• $ nhảy xuống cuối dòng
• :$ nhảy đến dòng cuối của file.
• 0 nhảy về đầu dòng
• :0 nhảy về dòng đầu tiên của file.
• dd xóa một dòng hiện tại
• ndd xóa n dòng
• / hay ? để tìm kiếm
• :w! lưu tập tin
• :x! lưu tập tin và thoát
• :wq ZZ lưu tập tin và thoát
• :q! không lưu và thoát